Sığırlarda ısı stresini azaltma teknikleri:
Süt üreten sığırlarda, sıcaklık nem indeksi (THI) Temperature Humidity Index 68 veya daha yüksek olduğunda ısı stresi yaşayabilir. ‘Daha nemli’ iklimlerde bu (72oF) 22oC kadar düşük sıcaklıklarda oluşabilir. İneklerde sıcaklık stresi, ineğin ısınmasını yavaşlatarak, hayvan serinletme ve soğutma sistemleri ile inekten ısı transfer hızını arttırarak azaltılabilir. Eğer inek dakikada 80 nefesten fazla alıyorsa, bu sıcaklık stresini gösterir.
THI Sıcaklık Nem indeksi hesaplaması
THI =0.8*T + RH*(T-14.4) + 46.4 where T = ambient or dry-bulb temperature in °C and RH=relative humidity expressed as a proportion i.e. 75% humidity is expressed as 0.75.
Tüm dünyada olduğu gibi ülkemiz sığırcılığında önemli verim kayıplarına yol açan sıcaklık-nem stresinin oluşabileceği zaman dilimlerini önceden tahmin etmek, böylelikle çiftçilerimizin gerekli önlemleri almasını sağlayarak, kayıplarını en aza indirmek amacıyla “Sıcaklık-Nem İndeksi Programı (SINEP)” hazırlanmıştır.
Hayvancılık için aşırı nem büyük bir problem haline gelebilir. Kentucky Üniversitesi Tarımsal araştırma bölümüne göre, sıcaklık endeksi yaklaşık 90 dereceye ulaştığında hayvanlar sıcak ısı stresi nedeniyle rahatsız olacaktır, ancak asıl mesele nem!!!
- Sıcak hava soğuk havadan daha fazla nem tutar
- Sıcak hava aslında soğuk havadan daha hafiftir (Avogadro Yasası olarak bilinir)
Üzeri kapalı ahır binalarının rutubet kaynaklarının engellenmesi veya bertaraf edilmesi gerekir. İyi bir havalandırma sistemi, binanın içine yeterince temiz hava taşımalıdır.
- Hayvanlar, nefes alıp verirken havaya çok miktarda nem bırakırlar ve bu nemin uygun şekilde havalandırılmaması durumunda yüksek bağıl nem oluşturur.
- Yüksek nem, ahırlarda bakteri üremesine, yaygın bakteri kolonileri oluşmasına, ve diğer aşındırıcı asitlerin üretilmesine izin veren biyo filmler oluşturma eğilimindedir.
- Hayvan ortamlarında bulunan amonyak gazı, bu nemle kolayca birleşir ve bir kimyasal olan amonyum hidroksit oluşur.
- Serbest kalan nem yaygın olarak hayvan ortamlarında bulunan toz, asit ve gazların reaksiyona girerek korozyon oranını önemli ölçüde hızlandıran bir ortam sağlar.
- Ahır zemininden yukarı doğru yüzen bir nem bulutu düşünün.
Temel olarak, bir binanın içindeki sıcaklık dışarıdan daha sıcak olduğunda, geceleri yoğuşma meydana gelir. Ilık, nemli hava yükselir ve soğuk çatı ile soğur, soğudukça nemi tutamaz yoğunlaşarak yağmur damlaları gibi yağar. :
Genellikle, işletmeler tasarruf etmek için bir ahırı sıkılaştırır. Ne yazık ki, bu havalandırma hızını azaltır ve bina sıcaklığını ve nem seviyesinin yükselmesini sağlar. Fan havalandırmalı ahırlarda, gereken nemi sürekli olarak almak için en az bir egzoz fanının çalışmasını sağlayın. Doğal olarak havalandırılan ahırlar nemi kontrol etmek için sabit bir hava değişimi gerektirir.
Temel ısı stresini azaltma teknikleri
GÖLGE, HAVA ve SU – (GHS içerir)
Gölge:
İnekleri doğrudan güneş radyasyonundan korumak, vücut ısısını ve solunum hızını düşürmeye yardımcı olur. Gölgelik alanlar ağaçlar, binalar veya diğer yapılar tarafından sağlanabilir. Çatılar ve gölgelik yapıları en az 12 fit yüksekliğinde ve doğru konumda olmalıdır. Binalar ve üzeri örtülü beslenme alanları genellikle gün boyunca güneş ışığı etkisini en aza indirmek için, doğu –batı yönünde olmalıdır. Mera veya kuru çok gölge yapıları kuzey-güney konumunda gölge batıdan doğuya doğru kayar ve böylece dinlenme alanının kuru kalması için yeterli olabilir.
Hava sirkülasyonu (Doğal ve mekanik)
Yaz aylarında en azından dakika bir hava değişimi, ortamdaki nemin, gazların, ısının ve diğer kirli havanın hayvanların bulunduğu alanından uzaklaştırması için gereklidir. Yeterli bir hava değişimi olmadığında diğer ısı stres azaltma teknikleri etkili olmayacaktır.
Mekanik olarak havalandırılmış ahırları için egzoz fanları kullanır ve ahır yapısına ve ölçülerine göre boyutlandırılır ve yerleştirilir. Tünel tip havalandırmalar 45 saniyeden az bir sürede, bağlı ahırlarıda hızlı bir hava değişimi sağlayabilir.
Doğal olarak havalandırılan binalarda, hava değişimini sağlanması öncelikle rüzgar hızına ve yönüne bağlıdır. Yüksekte, yan ve ön duvarları olmayan binalar açık yaz aylarında inekler dinlenmek için tercih edilen ‘yazlık köşk ‘ olur.
Doğal havalandırmalı binalarda sıcak hava değişim oranı topografya, rüzgar engelleri veya bina sınırlamaları sebebiyle zorlandığında, iyi tasarlanmış tünel veya çapraz havalandırma sistemleri ile gerekli hava değişimini sağlayın.
Hava değişimi
Vantilatörler sıcak olan sistemlerin yakınındaki havayı sürekli değiştirerek ve molekül çarpıştırmasını artırarak ısı paylaşım hızını artırır. İnsan ve hayvan da aynı durum söz konusudur. İnsan ve hayvan derisine cildine dokunan molekül sayısı hızla arttığı için ısı paylaşımı da hızlanmış olur. Cildinizin yaklaşık 5 cm uzağına kadar olan kısım yüksek sıcaklıktaki hava ile doludur. Vantilatör aynı zamanda bu sıcak havadan da kurtulmanızı sağlar.
Sığırların etrafındaki türbülanslı hava hareketi, konvektif ısı transferini ve buharlaşmayı arttırırak “sıcak noktaları” en aza indirir. Dinlenme, besleme ve bekleme alanlarında saatte 3,5 ila 5 mil (mil) 6-9 km hava hızları tercih edilmelidir.
36 ila 52 inç çaplı eksenel sirkülasyon fanları hayvan alanları için mükemmel hava hareketi sağlayabilir. Arka akaya yerleştirilmiş etkili fanların aralarındaki mesafe fan çaplarının en fazla 10 katı kadar olmalıdır. Yan yana uygulamalarda fanlar çaplarının 2 -3 katı kadar birbirinden ayrı olmalı.
Büyük ve yüksek hacimli, düşük hızlı (HVLS) fanlar da inek seviyesinde hava hareketi sağlayabilir, ancak hayvanların üzerine yerleştirilmeli ve aralarındaki mesafe çaplarının iki katından fazla olmamalıdır.
Vantilatörler iyi bir buharlaştırıcı dır. Bunu deney yaparak gözlemleyebilirsiniz. İki farklı kağıt peçeteyi aynı oranda ıslatın ve birini normal bir ortama diğerini ise vantilatörün karşısına koyun. Vantilatör karşısında olan daha çabuk kuruyacaktır. Tıpkı rüzgar olduğu zaman çamaşırların daha çabuk kuruması gibi. İnsan cildi oldukça nemlidir ve sıcak havalarda nemlilik iyice artacaktır. Vantilatör bu nemin buharlaşmasına yardımcı olarak vücudunuzun daha çabuk soğumasını sağlar.
Aslında son verdiğimiz örnek insanlar için tehlikeli. Bu yöntem ile çok hızlı ısı kaybı yaşanır ve kaslarda ağrılara yol açabilir. Baş bölgesinde uygulanması ile de sinüzit olmanıza neden olabilir. Bu nedenle vantilatörün kullanılmasında dikkat etmeniz önerilir.
Havalandırma, ineklerin ihtiyaçlarına odaklanmalı, maliyetine değil!
İçme suyu
Sıcak havalarda artan solunum ve idrara çıkma, içme suyu alımını % 20 veya daha fazla artırabilir. Sulama istasyonlarının elverişli bir konumda bulunması, birden fazla sığırın erişmesine izin vermesi ve su talebine ayak uydurması gerekir.
Hayvan ve ahır soğutma sistemleri:
- Doğrudan buharlaştırarak soğutma (DEC) sistemleri aralıklı olarak hayvan derisine uyguladığı suyu buharlaşırarak ve doğrudan hayvanın vücudundan ısı çeker.
- Dolaylı buharlaştırarak soğutma ise (IEC), ineği çevreleyen ortam havanın sıcaklığını düşürürek ısı transfer hızını arttırır.
Hayvan (soğutma) serinletme sistemi
Doğal ve mekanik havalandırma sistemlerinin hava soğutma etkisi kısıtlıdır. MIST ve/veya HADAR hayvan soğutma sistemleri ile beraber kullanılarak doğrudan hayvanın serinletilmesi ile sıcak stresi azaltılabilir. Bu sistem hayvanın derisini Sprey veya Sis yöntemi ile ıslattıktan sonra bu ıslaklığı çok hızlı bir şekilde buharlaştırarak hayvan vücut sıcaklığını düşürme esasına dayanır. Genelde Sağım bekleme alanları ve yem alma tablası – yem yolunda uygulanır.
Buharlaştırma soğutma
Evaporatif buharlaştıma soğutma, ineklerden ısı transferini artırmak için su kullanır. Bir pound (veya pint) suyun buharlaşması yaklaşık 1.000 İngiliz termal birimi (BTU) enerji gerektirir, yaklaşık 1000 adet dört inç ahşap kibrit tarafından üretilen ısı kadardır.
Buharlaşmalı soğutma sistemleri, hayvanların çevre havasına su eklenmesini içerdiğinden, havadaki nem yükünü azaltmak için iyi bir hava değişimi sağlayan havalandırma sistemleri ve sirkülasyon fanları önemlidir.
Sprey duşlama ile soğutma sistemleri, 5- 15 dakikalık ıslak-kuru çevrim kullanan besleme ve bekleme alanlarına monte edilen düşük basınçlı DEC sistemleridir
Püskürtme nozulları, 1-3 dakika boyunca ineği ıslatarak ineğin kıl derisine nüfuz eden kaba bir damlacık yayar. Fanlar, buharlaşmayı hızlandırmak ve ısıyı vücudundan uzaklaştırmak için gerekli hava hareketini sağlar. Çalışmalar, ilk ıslak-kuru döngü ile ısı stresindeki bir ineğin solunum oranının azaldığını göstermektedir. DEC nemli iklimlerde inekler için en etkili soğutma yöntemi gibi görünüyor. Bununla birlikte, önemli bir su temini ve iyi drenaj gerektirebilir. Ürünler için LİNK
Ortam soğutma sistemi
Dolaylı evaporatif soğutma (IEC), havadaki ısıyı kullanarak, sıcaktan buharlaşan havanın içindeki nemi alıp hava sıcaklığını düşürür. Hayvan gövdesi ile çevresindeki hava arasındaki sıcaklık farkı büyüdüğünde ısı transfer hızı artar. Hayvanlar daha serin havayı soludukça vücudun içinden ısı transferi de artar.
Evaporatif pedler IEC başka bir yöntemdir. Tünel ve çapraz havalandırma sistemleri ile kullanılan giriş açıklıklarına kalın, suya batırılmış oluklu pedler yerleştirilir. Ped içinden çekilen dış hava, kuru ampul sıcaklığını düşürerek, hava koşulları izin verdiği kadar nemi buharlaştırır. Girişten çekilen tüm hava soğutulur ve sadece hava koşulları izin verdiği kadar nem alabilir.
Sisleme ve buğulanma, çok küçük damlacıklar yayan nozullardan basınç ile suyu zorlayan IEC sistemlerine örnektir. Yüksek basınç sistemleri, zeminden önce ineğin kıl deri yüzeyine buharlaşma şansı daha yüksek olan damlacıklar yayar. Düşük basınçlı nozullar ise daha büyük damlacıklar yayar ve tipik olarak sirkülasyon fanlarına monte edilir, böylece hava hareketi ile buharlaşmaya yardımcı olur. Basınçlı IEC sistemleri, damlacıkların havada asılı buharlaşmasının daha muhtemel olduğu kurak iklimlerde popülerdir. Bu sistemler doğal olarak havalandırılan binalarda tercih edilmektedir.
Yarı Kuru soğutma sistemleri
Yarı kuru soğutma sistemleri, Yüksek teknoloji ve hassas nozullar ile su çok daha ince ve küçük parçalara ayrılır ve hafis olan su yere düşmeden havada asılı kalır ( sisleme gibi) ve bu su buharı fan yardımı ile içindeki ısı emilerek -5 /-8 c dereceye kadar ortam soğutması yapar.
Şu anda mevcut olan süt ineği ısı stresiyle mücadelede kullanılan teknikler arasında gölge, yeterli bir hava değişimi, iyi hava hareketi, içme suyu ve buharlaşmalı soğutma yer almaktadır. Doğru kullanıldığında, bu araçlar günlük ısı kazancını ve süt ineklerinin kaybını dengelemeye, ısı stresi etkilerini en aza indirmeye ve yaz mevsiminde inek sağlığını, üretimini ve refahını iyileştirmeye yardımcı olabilir.
Ahır İklimlendirme sistemleri:
Havalandırma sistemine ek olarak hava kalitesi, nem oranı ve sıcaklığını da değiştiren ve kontrol eden sistemlere iklimlendirme sistemleri denir ve tam kapalı ahırlar için uygundur. Ahır ölçü ve iklim koşullarına göre çapraz ve tünel modelleri uygulanır.
