Sağlıklı havanlar ile sağlıklı ve verimli ürünler elde etmek için hayvanların doğal yaşam koşullarını ahır ve barınak içerisinde hayvan refahını sağlamak gereklidir. Bu sebeple kapalı ve yarı kapalı ahırlarda hayvanın doğal ihtiyacı olan temiz, serin ve taze hava sağlayan sistemlere; Ahır havalandırma ve iklimlendirme sistemleri denir.

Hava miktarı

Bir atın akciğer kapasitesi 42 litredir ve dinlenme oksijen ihtiyacı dakikada 49 litredir ve dakikada sadece 11 nefes alır. Bir ineğin akciğer kapasitesi 12 litre, dinlenme halindeki oksijen ihtiyacı dakikada 124 litredir ve bu ihtiyacı karşılamak için dakikada 30 nefes alması gerekir. Yetişkin bir Holstein Friesian ineğin toplam soluk verme ekshalasyon kapasitesi yaklaşık 128–136 l dk-1’dir ve nefes frekansı dakikada yaklaşık 20–40 defadır (Gallivan, McDonell, & Forrest, 1989’a, 1989b; Stevens, 1981). 132 l dk-1’lik temsili bir toplam ekshalasyon kapasitesi, dakikada 30 kez nefes frekansında 4,4 l’lik her bir nefes alma veya ekshalasyon için bir tidal hacme dayandırılabilir. Eğer inek dakikada 80 nefesten fazla alıyorsa, bu sıcaklık stresini gösterir.

Hayvan Türü	Solunum Sayısı (Dakika)	Akciğer kapasitesi Litre	Toplam hava Dak.
Kedi	16–40
Köpek	18–34
At	10–14	42-60
Koyun	16–34
Keçi	12–15
Sığır	30–32	13-18	130-170
Domuz	32–58

Hava ihtiyacı hesaplanırken insan akciğer kapasitesi 6 litre, Atların 50 litre, sığırların 13-16 litre olduğu ve (respiration rate) nefes sayısı dikkate alındığında. Yetişkin bir Hosten Friesian ineğinin toplam nefes kapasitesi: (solunum hacmi Tidal volüm 7 litre) ve yaklaşık 136–170 Litre dakika ve nefes sıklığı yaklaşık 24–40 kezdir.

“Yetişkin bir insanın saatte 30 metreküp temizlenmiş havaya ihtiyacı vardır. Normal şartlarda doğal havalandırma ile ortamın havasının saatte 2-3 defa değiştiği kabul edilmektedir. Çalışma yerlerinde kişi başına düşen hava hacmi 10 metreküp olmalıdır.”

Ahır havalandırma ve iklimlendirme sistemleri

Hayvanların, yeteri miktarda taze yem (karışımına), uygun sıcaklıkta temiz ve taze suya, yeterli serinlikte temiz ve taze havaya, ayrıca yumuşak, temiz, kuru zemin ortamına ihtiyaçları vardır. Bunların sağlanmış olması hayvan refahının olduğu anlamına gelir. Özellikle sağmal ineklerde oluşan termal (sıcak ve nem) stresi ile mücadele edilmelidir.

Barınaklar; iç sıcaklık +5- +21C olacak şekilde inşa edilmelidir. Süt sığırları için +5 ile + 21C⁰ arası sıcaklıklar uygun olmakla birlikte, sağmal inek için ideal çevre ısısı +10- +15C’dir. Alıştırma ve yeterli yem vermek şartıyla –25 C kadar inen ısılarda bile süt sığırlarının verimlerinde önemli bir düşme olmaz, sağlıkları bozulmaz. +25 C’yi, özellikle de + 34 C⁰ ’yi geçen sıcaklıkların hayvanlara ciddi zarar verdiği unutulmamalıdır.

Daha doğru tanım ile THI Termal heat Index hava sıcaklığı ile nem ilişkisinde gizlidir.

Hayvanların havalandırma ihtiyacı

Yaklaşık 600 kg canlı ağırlığında bir sağmal inek kapalı ahırda, günde 20-25 m³ gaz üretir. Bu bağlamda kapalı ahırlarda; ahırın rutubeti ve ısısı dikkate alındığında hayvan sağlığı için gün ışığı ve temiz havanın sürekli bir şekilde sağlanması en önemli öncelik olarak ele alınmalıdır. Fiziki/konfor bakımından yetersiz yaşam alanları, havanın tazelenmesini önleyerek ortamda kirli hava ve nemin birikmesine, kirli ve nemli hava da enfeksiyon ajanlarının (bakteri, virüs, mantar, parazit) yaşamasına ve çoğalmasına sebep olmaktadır.

Her ineğin dakikada ortalama 2-4 metreküp temiz havaya ihtiyacı bulunmaktadır. Solunum yoluyla çıkan karbondioksit gazı da ahır havasına karışmaktadır. Havalandırma ile ahırdaki rutubet azalmakta, ısı dengelenmekte ve ahırdaki zararlı gazların dışarı atılmaları sağlanmaktadır. Isı, nem (rutubet) ve havalandırma olayları birbirine bağlıdır. Bu nedenle yeni işletme kuran ya da işletmesini yenileyecek olan yetiştiricilere yarı açık sistem barınaklar önerilmelidir.

Doğal Ahır Havalandırma sistemleri

Bina tasarımı ve çatı açısı

Çatı eğimi 4 / 12 neredeyse 30 Derecedir, en iyisi 22-28 derece arasıdır. Çatı eğimi aynı zamanda doğal olarak havalandırılan bir binanın performansını da etkiler. Uygun bir çatı eğimi, bina içindeki hava karışımını ve binadaki havalandırma oranını artırır. İdeal çatı eğimi 4:12’dir. Sığ bir çatı eğimi (3:12’den az) veya düz bir tavan, kaldırma kuvveti nedeniyle hava hareketini azaltacaktır. Bu, hava boşluklarının durgunlaşmasına, havalandırma oranının azalmasına ve nem, ısı, gaz ve koku birikiminin artmasına neden olur. Daha dik bir çatı eğimi, kaldırma kuvveti nedeniyle yukarı doğru hava hareketini artırabilir, bu da hava değişim oranını artırır. Bununla birlikte, 6:12’den büyük çatı eğimleri, gelen havanın içerideki havayla karışmadan binadan çıkmasına neden olabilir, bu da hayvan bölgesinde hava karışımının zayıf olmasına ve nemli, bayat, sıcak hava ceplerinin oluşmasına neden olabilir.

Perde sistemleri

Ahır Perdeleri doğal havalandırma sağlar. Ahır Perdeleri ile desteklenmeyen havalandırma sistemleri yeterli verimi sağlamayabilir. Detay bilgi için Ahır Perde sistemleri için link Bu sebeple ahır dizaynı çok önemlidir. Doğal havalandırmanın yetmediği durumlarda mekanik havalandırma takviyesi yapılmalıdır.

Mekanik havalandırma, Ventilasyon sistemleri:

Kapalı ve yarı kapalı ahır içerisindeki havayı Fan ve Pervaneler yardımı ile hava akımı (bir şekilde rüzgar) üreterek havanın yer değiştirmesini sağlar. Böylece hava kalitesini düşüren amonyak ve diğer partiküllerin kapalı alan dışına atarken temiz havanın içeri girmesini sağlar. Bu hava hareketi sırasında hayvanlara bir miktar oluşan rüzgâr vasıtası ile serinleme hissi verirken ahır havasını soğutmaz. Hayvanları soğutmak için soğutma sistemi takviyesi yapılmalıdır.

VANTİLATÖR: FAN

Yüksekte biriken sıcak havanın sirküle ettirilmesiyle mekân içinde homojen ilkim elde edilir. Vantilatörler sıcak olan sistemlerin yakınındaki havayı sürekli değiştirerek ve molekül çarpıştırmasını artırarak ısı paylaşım hızını artırır. İnsan ve hayvan da aynı durum söz konusudur. İnsan ve hayvan derisine cildine dokunan molekül sayısı hızla arttığı için ısı paylaşımı da hızlanmış olur. Cildinizin yaklaşık 5 cm uzağına kadar olan kısım yüksek sıcaklıktaki hava ile doludur. Vantilatör aynı zamanda bu sıcak havadan da kurtulmanızı sağlar.

Kurutucu vantilatör

İkincisi, vantilatör iyi bir buharlaştırıcı dır. Bunu deney yaparak gözlemleyebilirsiniz. İki farklı kâğıt peçeteyi aynı oranda ıslatın ve birini normal bir ortama diğerini ise vantilatörün karşısına koyun. Vantilatör karşısında olan daha çabuk kuruyacaktır. Tıpkı rüzgâr olduğu zaman çamaşırların daha çabuk kuruması gibi. İnsan cildi oldukça nemlidir ve sıcak havalarda nemlilik iyice artacaktır. Vantilatör bu nemin buharlaşmasına yardımcı olarak vücudunuzun daha çabuk soğumasını sağlar.

Aslında son verdiğimiz sebep insanlar için tehlikeli. Bu yöntem ile çok hızlı ısı kaybı yaşanır ve kaslarda ağrılara yol açabilir. Baş bölgesinde uygulanması ile de sinüzit olmanıza neden olabilir. Bu nedenle vantilatörün kullanılmasında dikkat etmeniz önerilir.

KARE FAN – YUVARLAK ÇEMBER FAN

Yatay hava üfleyen fanlar emiş ve egzoz görevi görerek arkadan emdiği yükselen sıcak havayı öne doğru üfleyerek sıcak havanın dışarı çıkması maksadı ile seçilir.

TEPE FAN

AHIR TAVAN FANLARI Dikey (Helikopter) fanlar doğrudan havayı hayvanların ve zemin üzerine üfleyerek birim alan başına m3 hava miktarını artırır. Bu sayede serinlik hissi verirken ortamda bulunan nemin toplanmasını sağlar.

• Mıknatıslı ve Redüktörlü Fan Seçenekleri vardır
• 5 Kanatlı ve 3 Kanatlı, 24ft (7.3m) Çapına Varan Fan Ölçüleri
• Yaz-Kış Konforlu İklimlendirme
• Açık Alanlarda Direk Fanı Uygulamaları

Tavan Fanlarının Faydaları

• Mevcut havalandırma sistemlerine göre maliyet, uygulanma ve bakım yönünden çok daha ekonomiktir.
• Harcanan enerji tüketimini azaltır.
• Çevreye duyarlı, ekonomik çözümler sunar.
• Sıcak ve kirli havanın, kötü kokuların uzaklaştırılmasına yardımcı olur.
• Zeminde ve mekânda rutubeti azaltır.
• Ortamda bulunan makina, eşya ve malzemeyi rutubetten korur.
• Ortamda kullanılan yüksek devirli fanlarla ve havalandırma sistemleriyle koordineli çalışır.
• Fan hız kontrolü sunar. Fan hızı manuel olarak ayarlanabilir.
• Sessiz bir çalışma sunar.
• Yaz Kış Konforlu bir iklimlendirme sağlar.

Doğru fan seçimi 

• Hava üfleme yönüne göre:
  • Yatay fanlar (kare ve çember), Dikey fanlar (helikopter fanlar), Esnek fanlar ( her yöne ayarlanabilen fanlar)
• Maksadına göre:
  • Emme, Egzoz, Basma (vantilatör) fanları
• Hızlanma tiplerine göre:
  • Redüktörlü fanlar, Mıknatıslı, Fırçasız

Fan seçimi, tüm havalandırma sistemleri içinde işletme maliyetleri üzerinde en yüksek etkiye sahiptir.

Tecrübelerimiz ve maliyet verileri bilgilerine dayanarak, her bir sistem için en verimli fanı kullanmanın ve uygun bir bakım protokolünü izlemenin, havalandırma ile ilgili diğer enerji tasarrufu sağladığını biliyoruz.

Havalandırma ve soğutma sistemi,

Düşük kaliteli sirkülasyon fan kullanan ile yüksek verimli fan kullanan havalandırma sistemlerinin maliyeti aynı olabilir.  Eğer havalandırma sistemi yıl boyunca inek için önerilen temiz ve kuru hava ihtiyacını sağlıyorsa, doğru bir yatırım yapılmış demektir. 

Yeni bir tesis için farklı havalandırma sistemleri tipleri arasında karar verirken, sistemin doğru fan seçimi yapılması şartıyla günlük yönetim, fan bakımı ve fanların sayısı, ahır yönelimi, durak başına ayak izi, inek akışı, gübre kullanımı veya kişisel tercih gibi diğer faktörler göz önüne alınmalıdır. 

Neden hayvanları Soğutmalıyız

Üretim ve sağlık sorunlarından kaçınmak için inekleri ahıra almak ve yatması için etkili bir soğutma yapmalıyız. Isı stresi koşulları sırasında, ineğin ayağa kalkıp kalkmayacağını veya yatıp yatmayacağını çekirdek vücut sıcaklığı kontrol ediyor gibi görünmektedir. Grant’in bir Cornell projesinin özetine göre, bu tetik 102 °F’de var. İnekler, vücut sıcaklıkları 102 °F’ye ulaştığında ayağa kalkar ve vücut sıcaklıkları yaklaşık 100,9 °F’ye ulaşana kadar yatmaya geri dönmezler.”

101°F/ 38°C’de bir inek en rahat ettiği ortam ve konfor bölgesinde ve üretimi, performansı ve sağlığı en iyi durumda oluyor. Birinci hedef, onu durak içinde olabildiğince rahat tutmak için proaktif olarak çevreyi manipüle ederek ve ısı stresinin etkilerini sınırlamaktır.

İnekler, tüylerinin daha fazlasını hava akımına maruz bırakarak vücut ısısını düşürmek için sıcak olduğunda ayakta dururlar. Hemen hemen her yatak tipinin yalıtkan doğasıyla temasın ortadan kaldırılması ek bir avantajdır. Bir Wisconsin çalışmasında, THI’yi (sıcaklık nem indeksi) 56’dan 74’e yükseltmek, ineklerin yatma süresini günde üç saat azaltmasına ve sokakta günde iki saat daha beklemesine neden oldu.

Hayvan soğutma sistemleri

Doğal ve mekanik havalandırma sistemlerinin hava soğutma etkisi kısıtlıdır. MIST ve/veya HADAR hayvan soğutma sistemleri ile beraber kullanılarak doğrudan hayvanın soğutulması ile sıcak stresi azaltılabilir. Bu sistem hayvanın derisini Sprey veya Sis yöntemi ile ıslattıktan sonra bu ıslaklığı çok hızlı bir şekilde buharlaştırarak hayvan vücut sıcaklığını düşürme esasına dayanır. Genelde Sağım bekleme alanları ve yem alma tablası – yem yolunda uygulanır.

Ahır İklimlendirme sistemleri

Hava kalitesi, nem oranı ile sıcaklığını da değiştiren ve kontrol eden sistemlere iklimlendirme sistemleri denir. İklimlendirme tam kapalı ahırlar için uygundur. Ahır ölçü ve iklim koşullarına göre çapraz ve tünel modelleri uygulanır.