Sığırlarda görülen topallıkların %90’ının tırnak ve ayak hastalıklarıyla ilişkili olduğu. Topallıkların temel nedenlerinin bakım şartları, beslenme, yaş, genetik, canlı ağırlık, laktasyon, hayvanın özellikleri ve barınak dizaynı ve ahır zemini olduğunu bilinmektedir.

Ahır Zemin Tiplerinin Ayak ve Tırnak üzerine etkileri

AYAK ve TIRNAK HASTALIKLARININ SINIFLANDIRILMASI

1. BESLENME KAYNAKLI
2. ALT YAPI KAYNAKLI ( ahır zemini)
   1. LAMİNİTİS * YABANCI CİSİM BATMASI
   2. ÇİFT TABAN OLUŞUMU * YUMUŞAK TABAN
   3. BEYAZ ÇİZGİ HASTALIĞI * TIRNAK ÇATLAMASI
   4. TABAN ÜLSERLERİ * YARALANMALAR
3. ENFEKSİYÖZ HASTALIKLAR
4. GENETİK FAKTÖRLER
5. HATALI TIRNAK KESİMİ

Ahır Zemin çeşitleri

Türkiye genelinde barınakların zeminlerinin (%20.99) beton, (%11.11) taş, (%9.88) tahta, (%2.46) kauçuk, ve (%55.56) toprak zemin olduğu söylenebilir.

Beton zeminlerin sert oluşu ve aşındırıcı etkisi tırnağın boynuz kısmını daha hızlı aşınmasına yol açar. Buna bağlı olarak ayak lezyonları ve topallıklar ortaya çıkar.

Bazı araştırmacılarda Ahşap zeminlerin zemindeki gübrenin nemini azalttığını ve sığırların toynaklarında kurumaya neden olduğunu vurgulamışlardır. barınak zemininde kum kullanılan sürülerin ayak hastalıklarının oluşum ve gelişiminde önemli ölçüde azalma olduğunu gözlemlemiştir.

Yumuşak malzeme kullanılan ahır zeminleri ayaklar üzerine uygulanan basıncı azaltır. Yapılan çalışmalar yumuşak zeminli ahırlarda sert zeminli ahırlara göre daha az tırnak lezyonlarının meydana geldiğini göstermiştir.

ALT YAPI KAYNAKLI AYAK ve TIRNAK HASTALIKLARI

Süt sığırlarında çevresel faktörlerin başında alt yapı olarak değerlendirilen ahır zemin yapısı topallıkların oluşmasında belirleyici bir faktördür. Ayrıca zemin yüzeyinin yapısı doğrudan tırnak sağlığı ve hayvanın hareketleri üzerinde etkilidir.

Süt sığırcılığında ayak, bacak ve tırnak sağlığı, topallık hayvan refahı açısından büyük önem arz etmektedir. Bir sürüde topallık %10 dan daha fazla oranda görülüyorsa sürü sağlık problemi olarak dikkate alınması gerekir

Ayak rahatsızlıklarının işletmelere verdiği ekonomik kayıplar yeterince anlaşılmış değildir. Bu nedenle ahır planlaması ve ilk yatırım aşamasında genelde dikkate alınmaz. Süt sığırcılığı işletmelerinde topallık nedeniyle oluşan kayıpların büyüklüğü dikkate alınacak olursa yapılacak yatırım meydana gelecek kayıpları önleyecek ve ilk yıllardan itibaren işletmeye kar olarak geriye dönecektir.

Tırnağın yapısı

Hayvan ayağı; Deri, Yumuşak Doku ve Boynuzsu Tabaka olmak üzere 3 kısımdan oluşmaktadır.

Tırnağın içindeki canlı dokunun (Corium ungulae) dış kısmındaki hücrelerin farklılaşmasıyla boynuzsu tırnak (Capsula ungulea ) şekillenir. Boynuzsu tırnağın kimyasal element yapısında Karbon – Hidrokarbon – Oksijen -Kükürt ve Azot bulunur.

Sağlıklı bir tırnak, aylık ön duvarından 5-13 mm, tabandan ise 3-5 mm kadar uzar. Tırnağın boynuzsu kısmındaki nem oranı %15-20, canlı dokudaki nem oranı ise %15-30 oranındadır.

Boynuzsu tırnaktaki nem oranı

Nem oranı %15 ‘in altına düştüğünde kuru tırnak ve % 30‘un üstüne çıktığında ise yumuşak tırnak diye adlandırılır.

Nem oranı

• %15‘in altına düştüğünde Kuru Tırnak: Boynuzsu tırnak iç bölgesindeki canlı tırnak dokusunu sıkıştırır ve bunun sonucunda tırnağın dış bölgesinde çatlamalar gözlenir.
• %30‘un üstüne çıktığında ise Yumuşak Tırnak: Tırnak tabanında aşırı yumuşamalar ve biçimsiz tırnak uzamaları şekillenir.

Tırnak yapısının değişme nedenleri: Islak, nemli ahır zeminleri ve asidik rasyonlardır, (Histaminin ayak damar yapısında birikmesi oluşur.

TIRNAĞIN NEM YAPISINI KORUMAK İÇİN NELER YAPILMALI

• Ahır zemini her daim kuru ve temiz ve yumuşak olmalı. (ön şart)
• Ahırlarda, amonyak salınımı, hızlı drenaj ile azaltılmalı. 
• Ahır içinde kullanılan ve bulunan sıvı ve sularının tahliyesi, sık ve verimli olmalı. (kuru zeminler)
• Sıyırıcı sistemleri varsa, günde en az 8 kez temizlenmeli.
• Havalandırma ve fan sistemleri ile kuru bir ahır ortamı sağlanmalı.
• Kış mevsiminde ahır zeminindeki dışkının donmasını engellenmeli.
  • Buz tırnağın yapısındaki azotun çözülmesine neden olarak tırnağın hızlıca yumuşamasına neden olur
• Laktasyon ilk döneminde (fresh dönemde) subclinical asidozla mücadele (histamin sentezi).
  • Riskli dönemlerde Bakır sülfatlı ayak banyoları kullanılmalı.

Avrupa’daki tüm ineklerde ayak rahatsızlıkları %20’den fazlasının uygun olmayan olumsuz çevre koşulları neden olmaktadır. Özellikle yüksek verimli ineklerle çalışma zorunluluğu olan entansif süt sığırı işletmelerinde, gübre sıyırıcılarının çalıştığı yürüme yollarına, kauçuk kaplamanın hayvan davranışları açısından önemi ortaya çıkmaktadır.

Tırnak Hasarları

• Yüksek verimli ineklerle çok hızlı mineral kaybı nedeniyle tırnak yapısı hassastır.
• Sert zeminler: ineklerin özellikle arka ayakları ve eklemleri için problem oluşturabilir.
• Arka tırnaklardaki hasarların %80’i bu sert zeminlerden kaynaklı mekanik ve travmatik yaralanmalardır.

Durak ölçüleri kontrol edilmeli!!

• Durak ölçülerini uygun olmadığı durumlarda arka ayaklar üzerine fazla yük biner
• Hayvan ağırlığının arka ayalara binmesi neticesinde tırnak problemleri gelişir.
• Arka ayak tırnak hasarların %80’i sert zeminler ve mekanik yükten kaynaklanır.

Ahır zeminlerinin tırnak ve ayak üzerine etkileri

Beton, Taş, Ahşap, Kauçuk ve Toprak zeminlerin mukayeseleri

Barınak zeminlerine göre tırnak deformasyonu & ayak hastalıkları dağılımı

Sığırlarda Ahır Zemin Tiplerinin Ayak Hastalıkları ve Tırnak Deformasyonları Üzerine Etkilerinin Araştırılması Mehmet Cengiz HAN, Aydın SAĞLIYAN, Eren POLAT  Araştırma makalesi : Harran Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 2017; Cilt: 6, Sayı: 1
Benz B, 2002: Elastische Belägefür spaltenböden in Liegebox enlaufställen, PhD Thesis, Universität Hohenheim, Germany.

Ahır zeminlerine göre AYAK hastalıkları dağılımı

Ahır zeminlerine göre TIRNAK deformasyonları

Beton zeminlerde yürüyen hayvanların basma yük dağılımı