Hayvan Refahı ve Konforu

Ülkemizde hayvan refahının, maalesef hayvana sunulan fazladan ve gereksiz konfor olduğu algısı; yerleşmiştir. Bu nedenle de, ülkemizdeki süt işletmelerindeki yetersiz hayvan refahı koşullarına bağlı ekonomik kayıpların çok ciddi boyutlarda olduğu gözlemlenmektedir. Yetersiz refah koşuları nedeniyle sağmal ineklerin %70’inin ekonomik ömrünü tamamlamadan reforme edildiğini göstermektedir.

Hayvan refahı hayvanın yaşam kalitesini yansıtan bir tanımlamadır.

Refah denince hayvanların doğal yaşamlarında 100 binlerce yıldır yaşadığı koşullar ve yaşam tarzı akla gelmeli. Hayvan konforu ise hayvan refahının bir parçasıdır.

Refah; hayvanların verim kabiliyetlerini tam olarak kullanabildiği ve doğal ihtiyaçlarını karşılayarak doğal yaşantısı için gereken sağlık standartlarında yaşadığı aynı zamanda sosyal ilişkilerini devam ettirmelerini sağlayan organize edilmiş bir sistemidir.

Geniş anlamda hayvan refahı şöyle tanımlanabilir: “Çiftlik, pet, sosyallik, egzotik, laboratuvar ve vahşi hayvanların bakımı, beslenmesi, barındırılması, yetiştirilmesi, nakliyesi, kesimi, tedavisi ya da bilimsel araştırmalarda kullanımı sırasında ağrı, acı ve ıstıraptan uzak sağlık, mutluluk ve iyilik hallerinin sağlanmasıdır.”

Entansif üretimde Hayvan refahı

Entansif üretimde teknik ve yöntemleri sebepleri ile; Hayvanların beş (5) özgürlüğü “açlık ve susuzluktan; fiziksel ve ısı sıkıntısından; acı, yaralanma ve hastalıktan; normal davranışlarını ortaya koymada; korku ve endişeden özgür olmaları” refah için kabul edilebilir bir standard olup, ideal şartlardaki hayvanların durumlarını ifade etmektedir. Konfor ise hayvan refahının bir parçasıdır.

ortamın işçi için değil inek için tasarlandığı anlamına gelir. Bu, çalışanın çalışırken rahatsız veya güvensiz olması gerektiği anlamına gelmez, sadece ineğin artık takımda baş tasarımcı olduğu anlamına gelir. Geçmişte felsefe genellikle çok fazlaydı, “İstediğimizi inşa edeceğiz ve sonra ineği buna zorlayacağız”.

İnek konforu

Yine de soru şu: “İnek Konforu nedir?” Basitçe ifade etmek gerekirse, inek konforu, üretim kapasitesini en üst düzeye çıkarmak için hayvanın ortamındaki stresin en aza indirilmesidir. İnek üzerindeki stres, onu yetiştirme programları ve daha iyi beslenme yoluyla kazandığımız potansiyel süt üretimini ve sağlığını çalar. Bir inek yiyor, içiyor, yatarak süt yapıyor veya sağılıyor olmalıdır.

İnek konforu, aynı zamanda, elde edilmesi için özveri gerektiren bir yönetim kararı ve zihniyetidir. Tesisleri inek konforunu göz önünde bulundurarak tasarlayacağız demek yeterli değildir. İyi yönetim, kötü tasarımı iyileştirebilirken, mükemmel tasarım bile kötü yönetimi telafi edemez.

Detaylara gösterilen özen inek konforunda büyük rol oynar. Konfor sorunları ölçek olarak büyük olabilirken, genellikle inek konforuyla ilgili sorunlar ortamdaki küçük ayrıntılarla ilgilidir. Bu ayrıntılar, bir suluktaki yapışkan bir valf, gereken hava miktarını sağlamayan kirli bir fan veya birkaç santim çok alçak bir boyun rayı kadar küçük şeyler olabilir.

Konfor sorunlarını nerede aramalısınız? Gerçekten sormanız gereken şey, “İnekler için en sınırlayıcı kaynak nedir?” Herhangi bir konut sistemi için birçok sınırlayıcı unsur olabilir, ancak tıpkı bir zincir gibi, konut sistemi yalnızca en zayıf halkası kadar iyidir. Temel bilgiler, hava, su, yem ve tezgahlarla başlayın. Temel bilgilerle daha iyi bir iş yapmak, üretim çıtasını yukarı taşıyacak ve ineklere genetik potansiyellerini gerçekleştirmeleri için daha iyi bir şans verecektir.

Ayrıca inek konforu sadece sağan sürü için değildir. Ayrıca iyi bir kuru inek, buzağı ve düve yetiştirme tesislerine ve yönetimine sahip olmalısınız. Bu hayvanlar çiftliğin ekonomik geleceğidir ve ikinci sınıf vatandaş muamelesi görmemelidir.

Birçok inek konforu sorunu tesis tasarımı ile ilgili olsa da, ahırda iyi inek konforunun sağlanması için bu tesislerin yönetimi esastır. İş tanımları ve standart çalışma prosedürleri her zaman ineğin refahı göz önünde bulundurularak geliştirilmeli ve uygulanmalıdır. Bir süt endüstrisi olarak, hayvanlara süt ve et karşılığında bakım, güvenlik ve inek konforu sağlamak için ahlaki bir yükümlülüğümüz var.

Entansif üretimde Hayvan konforu

Eğer bir hayvan iyi besleniyor, yeterli su gereksinimi karşılanıyorsa. Hastalıklardan ve iklimsel aşırılıklara karşı koruma sağlanıyorsa hayvanın iyi bir refah durumu içinde olduğu söylenebilir. Hayvan refahı probleminin tüm yönleriyle ele alınması gerekir. Sorunların “insan – hayvan etkileşimi, besleme, yaşam alanları, sosyal ihtiyaçlar, çevresel zenginlik, hijyen, nakli, ile yetiştirme, yönetim ve barınak hizmetleri” aşamalarında oluştuğu bilinmektedir.

Konfor ise refah için gereken gereken parça ve bölümlerin her biridir. Örnek vermek gerekirse:

Çok yumuşak bir yatakta yatabilirsiniz ancak, açlıktan veya hastalıktan veya ağrıdan uyuyamıyorsanız konforunuz var, ama refahınız yok demektir.

Hayvan refahı için her biri ayrı genişlikte olan konular ve öncelik sırası ve her birinin kalitesi hayvan konforu artıran elemanlardır.

  1. Temiz hava ve kalitesi
  2. Temiz ve Taze su
  3. Beslenme
    1. Kaba yem
    2. Kesif yem
  4. Doğru çevre koşuları
    1. İklim
    2. Barınak
      1. Bina ve ahırlar
        1. Zemin
        2. Dinlenme alanı
        3. Teçhizat ve ekipman
        4. Aydınlatma
  5. Veterinerlik hizmetleri.
    1. Koruyucu hekimlik
    2. Tedavi ve bakım
  6. Hayvan nakli ve kesim.

Temiz hava ve kalitesi

Hava dolaşımı, toz seviyeleri, ısı, göreceli hava rutubeti ve gaz konsantrasyonları hayvanlar için zararlı olmayan sınırlar içerisinde tutulmalıdır. Binaların yalıtımı, ısınması ve havalandırılması hava akımını, toz seviyesini, ısıyı, nispi nemi ve gaz konsantrasyonunu hayvanlara zarar vermeyecek sınırlar içerisinde tutacak şekilde olmalıdır.

Beslenme ile ilgili Konular

Hayvanlar yem ve suya kolayca erişebilmelidir.

Hayvanlar organik olarak üretilmiş yem maddeleri ile beslenmelidir. Gelişmeyi hızlandırıcı amaçla antibiyotikler, ilaç maddeleri, hormonlar veya büyümeyi veya üretimi geliştiren diğer maddeler hayvan beslenmesinde kullanılmamalıdır. Hayvanların doğal bağışıklıklarının kazanılması için merada otlatma yapılmalı ve yüksek kaliteli yemler kullanılmalıdır.

Kaba yemler

İçindeki nitratlar rumende bakterilerin yardımı ile toksik yapıdaki nitritlere dönüşebilmekte veya enzim aktivitelerini bloke ederek, yeterli karoten bulunsa dahi, vitamin A eksiklii semptomlarına neden olabilmektedir.
Süt sığırcılığında, yağlı karaciğer sendromu ciddi bir hastalık olup, tek bir patojenik mikroorganizmadan kaynaklanmamaktadır. Bu sendromun etkileri muhtelif fakat birbirleri ile ilişkili etkenlerden kaynaklanır. Çok mideli hayvanların rasyonlarındaki kesif yemin fazlalığı rumendeki pH’yı düşürebilmekte, rumenin hafif asit düzeyi bu sendromun meydana gelmesine neden olabilmektedir.

Rasyonlarda selüloz miktarındaki düşüklüğün ayak problemlerini artırdığı ve hayvanların altlıksız, beton zeminlerde tutulması halinde durumun daha da kötü olabileceği bilinmektedir.
Hayvanların sıkışık olarak barındırılmaları ve yeterli hareket imkanlarının olmaması durumunda hayvanlar strese girmekte ve böylelikle bağışıklık sistemi zayıflamaktadır.

Entansif üretimde Binalar ve Barınaklar

Hayvan barınağı tasarlanırken etolojik ilkeler göz önünde bulundurulmalıdır. Barınaklarının koşulları hayvanların konforunu sağlamalıdır. Doğaya uygun bir yapı malzemesinden inşa edilmeli, tasarımı hayvan türü, yetiştirme şekli ve hatta her bir hayvana göre biyolojik ve ırk ihtiyaçlarını karşılamalıdır.
Barınaklarının inşası Hayvanların korunması için barınak ve altlıklar hayvanlarda yaralanmaya sebep olabilecek herhangi bir keskin köşe ya da çıkıntılar olmayacak şekilde inşa edilmeli ve tutulmalı, kullanılan malzeme hayvanlara zarar vermemeli, temizlenmeye ve dezenfekte edilmeye elverişli olmalıdır.

Aydınlatma

Binalara çok iyi bir şekilde doğal hava ve ışık girmelidir Gün ışığı ve Aydınlatma, Binalarda barındırılan hayvanlar, bütünüyle karanlık bir ortamda ya da suni aydınlatmada yeterli bir süre kalmadan barındırılmamalıdırlar. Mevcut doğal ışığın hayvanın fizyolojik ve etolojik ihtiyaçlarının karşılanmasında yeteriz olması durumunda, uygun suni aydınlatma sağlanmalıdır.

Yalnızca büyükbaş hayvanlar, iyi aydınlatılmış ve havalandırılmış sıhhi barınaklarda, düzenli dışarı çıkarılarak dolaştırılmaları kaydıyla bağlanabilirler. Bütün memeli hayvanlar, kısmen kapalı olabilecek meralara veya açık hava gezinti alanlarına veya açık alanlara erişebilmeli, iklim koşullarının ve zemin şartlarının imkan verdiği hallerde bu alanları kullanabilmelidir. Bir yıldan yaşlı boğalar, meralara, açık gezinti alanlarına ve açık alanlara erişebilmelidirler.

Ahır zeminleri

Hayvan barınaklarının zemini düzgün ama kaygan olmamalıdır. Toplam zemin alanının asgari yarısı ızgaralı, yumuşak ve düz olmalıdır, Ayrıca düz satıhlı rahat, temiz ve kuru uzanma ve dinlenme alanı bulunmalıdır. Dinlenme alanında altlık olarak sap-saman veya diğer uygun ürünler kullanılmalıdır.(ottan altlık olarak kullanılan materyal, organik tarımda gübre olarak kullanılmasına izin verilen her türlü mineral ürün ile iyileştirilebilir ) oluşturulan bol miktarda yumuşak kuru yatma yeri bulunmalıdır.

Kullanılan teçhizat ve aletler

Teçhizat ve kaplar enfeksiyon bulaşmasının önlenmesi ve hastalık taşıyıcı organizmaların oluşmaması için temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. Dışkı, idrar ve yenmemiş veya dökülmüş yemler kokunun önlenmesi ve böcek ve kemirgen hayvanların cezbedememesi için gerekli sıklıklarda kaldırılmalıdır.

Barınaklar ile kullanılan alet ve donanımlar; çapraz bulaşmayı ve hastalık taşıyıcı organizmaların oluşmasını engellemek amacıyla, program dahilinde belli aralıklarla düzgün bir şekilde temizlenip dezenfekte edilmelidir. Dışkı, idrar ve yem artıkları ile saçılmış yemler; kokuyu asgariye indirgemek ve sinek veya kemirgenler için cazip bir ortam oluşmasını engellemek amacıyla gerekli sıklıklarda temizlenmelidir.

Kirlilik / temizlik skoru

Kirlilik skoru puanlaması: Yapılan birçok araştırma, toplam verimlilik üzerine çevre faktörlerinin (bakım-besleme vb.) genetik faktörlerden daha etkili olduğunu göstermiştir Sığırların özellikle süt sığırlarında refah göstergesinin en önemli göstergelerinden biri olan (Cleanness score) hayvanın yaşam koşulları hakkında bilgi veren Kirlilik skoru puanlamasıdır

İneklerde meme ile arka bacaklarda tarsal eklemden (bilek) tırnağa kadar olan kısımdaki kirlilik miktarına göre puanlanarak, sürüde ortalama kirlilik skoru hesaplanmaktadır. Bazı ülkelerde, kalça kısmında ki kirlilikte, kirlilik skorlamasına dahil edilmektedir.

Hayvan Sağlığı

Hayvanlara kuyruk kesme, koyunların kuyruklarına elastik bant yapıştırma, diş kesme, gaga kesme, kanatları yolma gibi yöntemler uygulanamaz. Ancak, kastre etme ve boynuz köreltme hayvana zarar vermemek şartı ve uzman bir kişinin uygulaması ve hayvana acı çektirilmemesine çok dikkat edilmesi koşuluyla uygulanabilir.
Hastalıklara karşı direncin güçlenmesi ve enfeksiyonların önlenmesi bakımından her türün gereksinmelerine uygun gerekli tedbirler alınmalıdır.. Tüm önleyici tedbirlere ramen bir hayvanın hastalanması veya yaralanması durumunda, gerekiyorsa uygun bir barınakta izole edilerek, derhal tedavi edilmelidir.

Veteriner Hekim Müdahalesi ile ilgili Konular :

Çiftlik hayvanları yetiştiriciliğinde bazı uygulamalar (kastrasyon, boynuzların kesilmesi veya köreltilmesi, kuyruk kesme, tırnak kesme, gaga kesme) yapılmaktadır. Bu uygulamalar sırasında gerekli kurallara uyulmaması hayvan refahı üzerine olumsuz etkisi olmaktadır.

Kastrasyon (yumurtalık ve testisin çıkarılması)

Saldırganlık ve seksüel davranışları azaltmak için yapılır ve çeşitli ;yöntemler uygulanır. Bir çok ülkede gerek sığırlarda gerekse de koyunlarda kastrasyon işlemi rutin olarak yapılmaktadır. Türkiye’de kastrasyon işlemi sığırlarda ve koyunlarda hemen hemen hiç yapılmamaktadır. Bu durum hayvan refahı açısından olumludur.

Kuyruk kesme:

Bazı ülkelerde sığır ve koyun yetiştiriciliğinde kuyruk kesme işlemi uygulanmaktadır. Ayrıca köpeklerde de genellikle estetik amacıyla yapılmaktadır. Kuyruk kesme, cerrahi veya lastik halka uygulaması ile yapılır.
Türkiye’de sığır ve koyun yetiştiriciliğinde kuyruk kesme işlemi nadiren (Merinos yetiştiriciliği hariç) yapılmaktadır. Bu durum hayvan refahı açısından olumludur.

Boynuzların köreltilmesi:

Sığırlarda boynuz gelişiminin engellenmesi, çiftlikte ve taşıma sırasında idarenin kolaylaştırılması ve hayvanlarda yaralanmanın engellenmesi amacıyla yapılır. Bu amaçla bir çok yöntem uygulanmaktadır.
Yetiştiricilik uygulamalarında bazen bu işlemin anestezi yapılmadan yerine getirildiği görülmektedir. Bu da hayvanda ağrı, stres ve korku meydana getirmektedir. Bu nedenle anestezi altında boynuz köreltme işleminin gerçekleştirilmesi hayvan refahı açısından gereklidir. Genç yaşta boynuz köreltme işlemi, daha ileri yaştaki boynuz kesme işlemine göre refah bakımından çok daha elverişlidir.
Türkiye’de kültür ırkı buzağılarda erken dönemde sıcak dağlama veya kimyasal maddeler kullanılarak boynuz köreltme yapılmaktadır. Bu işlem sırasında çoğu zaman lokal anestezi yapılmadığı bilinmektedir.

Dağlama ile numaralama:

Bazen numaralama amacıyla sıcak ve soğuk dağlama ile numaralama işlemi yapılmaktadır. Sıcak dağlama işlemi hayvanlar için oldukça çok stres oluşturmakta ve refah olumsuz etkilenmektedir. Bu nedenle soğuk dağlama tercih edilmelidir.
Türkiye’de bazı sığırcılık işletmeleri soğuk dağlama ile numaralamayı tercih etmektedirler. Sıcak dağlama yöntemi genellikle kullanılmamaktadır.

Entansif üretimde teknik ve yöntemler sebebi ile sağlık döl verimi ile ilgili önemli sorunlar ortaya çıkar. Süt ineklerinde, verimin artmasına paralel olarak kısırlığın çoğaldığı, bu nedenle de sürüden daha fazla sayıda hayvan ayıklandığı, mastitis ve tırnak hastalıklarının arttığı ve ilk doğumda gebe kalma oranlarının düştüğü bilinmektedir.

Sığırlarda refah noksanlığı göstergeleri

Sığırlarda Korku ve Stres: Su birikintileri, metal yansımaları ve gölgeler sığırlarda korku sebebidir. kapı, pencere ve çit gibi yerlere asılarak karartı ve ses çıkmasına neden olan zincir, torba, giysi, ekipman vb. eşyalar strese sebep olurlar.

Metal çınlamaları, çarpma ve rüzgar üfleme sesleri, yüksek frekanslı sesler sığırları etkiler. Sığırlar seslere insanlardan yaklaşık 4 kat, koyunlar ise 5 kat daha fazla duyarlıdır. Bakıcı ile zemin, yapı ve ekipmanlardaki ani renk ve form değişiklikleri ile çok karanlık veya aşırı aydınlatılmış ortamlar.

Sığırlarda; gürültü, ses, bağırma, dövme, ürkütme, koşturma, kaygan zemin, yatma zemininin sert (beton, taş vb.) olması, yağış, çamur, havasız ortam, hava cereyanında bırakma, yüksek nem, sıcaklık, aşırı güneş, susuzluk, açlık, bozuk yem, ani yem ve hava değişikliği, kalabalık ve sıkışık ortam, sürü/grup, bakıcı ve sağımcı değişikliği, Sağımcıların uyguladıkları yanlış sağım teknikleri, veteriner hekimler dışındaki ehliyetsiz kişilerin hayvanlara müdahale etmesi, yalnız bırakma, doğru (yaş, cinsiyet, ırk, verim) gruplamama, kötü ve yetersiz ışıklandırma gibi her türlü kötü çevresel koşullar stres sebebidir.

Hayvan refahı değerlendirme kriterleri

Rumenin boş olması, – VKS’nin 1,5 altında olması, – Kirlilik skorunun 3’ün üzerinde olması, – Klinik mastitis oranın %2’nin üzerinde olması, – Sıcaklık stresi belirtileri görülmesi, – Soğuk stresi belirtileri görülmesi, – Genital organlardaki ağrıya bağlı olarak kalkık kuyruk, – Kanlı-irinli vajen akıntıları, – Uzamış veya kıvrılmış tırnaklar, – Ayak hastalıkları, belde kamburluk, – Yemlemeden sonra ineklerin %10-15’nin ayakta durması, – Gürültülü, sıkışık, havasız, kirli, karanlık ortamlar, – Metabolizmal hastalıkların yaygınlığı, – Deride döküntü, soyulma, ülserleşme, – Ekipman yaraları, – Bozuk tüy, çökmüş göz, – Burun akıntısı, öksürük, – Dizde şişlik, – İshal görülmesi, – Ölüm oranlarının yüksekliği.

Kraiburg inek yatağı ile mera konforu

İneklerin verim performanslarının iyi ve uzun ömürlü olmaları yaşadıkları yerlerin konforlu olmasıyla alakalıdır. Nitelikli KRAIBURG ürünleri hayvanların sağlıkları ile verimlerindeki üretkenliğini güvence altında almaktadır. İneğin barınaktaki konforu ve verimliliği için en uygun çevre şartları şu şekilde sıralanır; Doğru Yem, Taze ve Temiz Su, Yumuşak Yataklar, Kuru ve Temiz Gezinti Alanları ile İyi Yönetimdir.

İnek yatak fiyatları, modelleri, çeşitleri ve detay bilgi için Fermanet.com sayfasını ziyaret ediniz.

“Organik hayvancılıkta kullanılabilen hayvan konforuna uygun ve hijyenik kapalı alanlar için KRAIBURG ürünlerini tercih ediniz”