Bası yarası- ineklerde yatak yarası (Decubitus -Decubitis) Eklem iltihabı ve yatma sebebi ile oluşan yaralar öncelikle kıl dökülmesi şeklinde görülen (alopecia) genelde diz ve dirsek derisindeki değişimler. Deri üzerinde oluşan baskı ve yük: Kesin bir risk faktörü olarak bu tür hastalıkların oluşması için zemin hazırlar. Genelde İneklerde bası kaynaklı yatak yarası olarak tanımlanır.

İnekler yatarken, zemine temas eden derileri kendi vücudunun tüm ağırlığına maruz kalır. Böylece sert yatak yüzeyi ile kemik dokusu arasında kalan bu bölgede kan dolaşımını ciddi şekilde engellenir. Yatma esnasında hayvan vücut ağırlığını yumuşak yatak üzerinde mümkün olduğunca çok dağıtmak fayda sağlar.

KLINIK belirtiler ve tanı

Tüylü hayvanlarda ve hayvanlarda meydana gelir. Aşındırıcı zemin, kirli cilt, sürtünme, cilt, idrarda haşlanma ve yetersiz beslenmeden kaynaklanan deri altı dolgu kaybı ülserasyonunu hızlandırabilir. Küçük cilt yaraları ve sıyrıklar bile hızla enfekte olabilir ve ülsere sebep olabilir.

İneklerde yatak yarası lezyonları genellikle kemik çıkıntılarının üzerinde bulunur. En sık etkilenen deri üzerinde fetlock, carpus, iç diz, dirsek ve boğucu eklemlerdir. Deri başlangıçta kırmızıdan mora dönüşür, daha sonra akar, nekrotik hale gelir ve ülserleşir. Ülserler hızla derinleşme eğilimindedir, enfekte olur ve en uygun koşullarda bile iyileşmesi yavaş olabilir.
Derin dekübital ülseri olan hayvanların prognozu, özellikle eklemler söz konusuysa çok zayıftır. Yüksek bir tedavi standardı için zaman ve kaynaklar mevcut olsa bile, iyileşme çok zaman alabilir.

Kronik yatak yarası

Dekubital Ülser: Dekubital ülserler vücudunun çıkıntılı bölgeleri (acromion, tuber coxae, trochanter major, olecranon gibi) sert zeminli ahırlarda uzun süre aynı pozisyonda yatan hayvanlarda yere temas eden dokuların yaralanması olarak ortaya çıkmaktadır.

Ülkemizde süt sığırcılığı işletmelerinde hayvanların yatma ve dinlenme yerlerinde kuruluk ve yumuşaklık sağlayan altlık kullanımında ciddi oranda sorunlar bulunmaktadır. 2016 yılında yapılan geniş çaplı araştırmalarda, süt işlemelerindeki ineklerin vücutlarının kabul edilemez düzeyde kirli olduğu (% 70’lere varan) bu nedenle de ayak, meme ve üreme sağlığı ile sağım hijyeni sorunlarına sıklıkla yol açtığı gözlemlenmektedir.

Ayrıca bölgenin idrardan dolayı ıslak kalması, alçı ve bandaj uygulamaları, kas ve kemik anomalileri, paraliz, vasküler hastalıklar, diabetes mellitus ve yetersiz beslenme ülserlere sebep olabilirler.

Bası yaraları, vücutta basınca maruz kalan kemik çıkıntıları üzerindeki yumuşak dokularda oluşur. Eskiden bu yaralar decubitis ülser olarak tanımlanırdı. Decubitis Latince bir kelime olup sırt üstü yatma anlamındadır.

Yatma sebebi ile oluşan eklem problemleri

Yatma sebebi ile oluşan yaralar ve eklem iltihabı (decubitus -Decubitis) öncelikle kıl dökülmesi şeklinde görülen (alopecia) genelde diz ve dirsek derisindeki değişimler. Deri üzerinde oluşan baskı ve yük, kesin bir risk faktörü olarak bu tür hastalıkların oluşması için zemin hazırlar.

İnekler yatarken, zemine temas eden derileri kendi vücudunun tüm ağırlığına maruz kalır. Yatak yüzeyi sert ise kemik dokusu ile deri arasında kalan bölgede kan dolaşımını ciddi şekilde engeller. Yatma esnasında hayvan vücut ağırlığını yumuşak yatak üzerinde ne kadar çok dağılırsa, deri dokusu daha iyi ve uygun şekilde beslenir.

İnek yatak ve döşeğinin deri yaralarına etkisi

Bası – Mikrobiyel – Epidermik- Yapısal- Ergonomik- yetersiz Malzeme – Kir kaynaklı olabilir

• Seçilen hayvan yatağı yeterince yumuşak değilse. Bası kaynaklı
• Yatak üzeri nemli ve ıslaksa. Nem ve bakteri kaynaklı
• Yataklık üzerinde gübre (dışkı) ve akıntı birikiyorsa. Kir ve bakteri kaynaklı
• Yataklık malzemesi deri dostu değilse. Epidermik
• Yataklık gözenekli ve delikli ise içine kir alıyorsa.
• Yataklık üzerinde göçme, çukurlaşma deformasyon varsa. Yetersiz malzeme kaynaklı

Bu tür inek yatakları derhal değiştirilmeli aksi halde hayvan deri yaraları kronikleşerek hayvan kaybına sebep olabilir. Tedavi süreci zahmetli ve maliyetlidir.

Basınç ülseri geliştikten sonra, iyileşme sürecinde beslenme hayati bir rol oynar. Bunun nedeni, vücudun yara iyileşme sürecini desteklemek için proteine, enerjiye (kalori), vitaminlere ve minerallere (C vitamini, demir ve çinko gibi) ve bol miktarda sıvıya ihtiyaç duymasıdır. Tam ve çeşitli bir rasyon diyet sağlayamıyorsanız, yüksek düzeyde vitamin ve mineral takviyesi vermenin hiçbir faydası yoktur: aslında bu zararlı bile olabilir.

Yatak kullanımı önerileri

• Doğal zeolit ​​ile karıştırılmış sap (kesilmiş saman) yataklıklar üzerinde serpilmelidir, Doğal zeolit ​​cildi korur ve amonyak ve azotu bağlar.
• Genellikle eklemlerde (yaralarda açık yaralar) çok sayıda lezyonda ortaya çıkan, aynı zamanda doğurganlık oranındaki problemlerde ortaya çıkan bir klamidyal enfeksiyon olup olmadığı kontrol edilmelid

Kirlilik skoru etkisi

Kirlilik skoru puanlaması Yapılan birçok araştırma, toplam verimlilik üzerine çevre faktörlerinin (bakım-besleme vb.) genetik faktörlerden daha etkili olduğunu göstermiştir Sığırların özellikle süt sığırlarında refah göstergesinin en önemli göstergelerinden biri olan (Cleanness score ) hayvanın yaşam koşulları hakkında bilgi veren Kirlilik skoru puanlamasıdır.

Plaklar: Kirlenmenin üç boyutlu katmanı Bir el büyüklüğüne tekabül eden ya da bölgenin yarıdan fazlasının kirlenmesi durumu

Yatak alanı ve yatma konforu

İnsanlarda olduğu gibi, güçten düşmüş hayvanlar ve vücut pozisyonlarını değiştiremeyen veya değiştirmeye isteksiz olan ciddi yaralanmalardan veya hastalıklardan iyileşenler dekübit ülseri gelişimine maruz kalır.

Yatak alanlarını düzenleyerek, hayvanın vücut ağırlığını kolayca dağıtabileceği hale getirmeli. Doğal ve uygun (konforlu) yatma ortamı sağlayarak ineklerin her gün yaklaşık 12 saat süre ile ve 60-90 dakika fasılalar ile yatmasını sağlamak gereklidir.

Yatak derinliğinin yatak tipinden daha önemli olduğunu bulmuştur. Bir üreticinin günlük iş akışı içinde, yatakların derin kalmasını ve her zaman ineklerin altında dolu kalmasını sağlamak zor olabilir.

Kauçuk dolgulu şiltelere kıyasla derin yataklı ahırlarda tutulan ineklerde daha az bacak yaralanması rapor edilmiştir ( RFM ; Weary ve Taszkun, 2000 ). Wechsler ve ark. (2000) , samanla yatırılan ineklerin, yumuşak şilteli serbest ahırlardaki ineklere göre daha az kabuk, yara ve tüysüz tarsal eklemlere sahip olduğunu belirtmiştir

Hayvanları için daha yumuşak bir yatış yüzeyi sağlamanın en uygun yolunu bulmak için diğer risk faktörlerinin de değerlendirmesi gerekir: Örneğin; ahır yüzeyi, yatak tipi, yatak derinliği, yatak düzeni rutinleri, durak tasarımı ve durak boyutları ayrı ayrı değerlendirilmelidir.

İnek yatağı seçerken dikkat edilmesi gereken hususlar:

Hayvan yatakları; hayvanların Cinslerine, Irklarına, Yaşlarına ve yetiştirme modeline göre Bağlı sistem, yarı Serbest, Padok sistemleri için farklılık gösterir. Yüksek verimli süt sığırları için önerilen KRAIBURG fonksiyonel hayvan yatağı, Esneme oranları, Kalınlıkları ve Özellikleri farklı olup, hayvanların ihtiyacına göre değişik model, tip ve ölçülerde imal edilmiştir. Sağmal hayvanlar için önerilen; yumuşak, konforlu ve fonksiyonel inek yatağı, yatma süresini artırırken, süt verimine ve hayvan konforuna doğrudan etki eder.

Dekübit ülserlerine yönelik hazırlayıcı faktörler şunları içerir:

• (a) Hastalık, atrofi veya adipoz doku kaybından kaynaklanan deri ve kemik arasındaki dolgunun azalması;
• (b) Doku elastikiyetinin kaybı;
• (c) Yetersiz beslenme (hipoproteinemi, anemi, vitamin eksiklikleri);
• (d) Cilt maserasyonu;
• (e) Yumuşak doku kontüzyonu;
• (f) Cilt sürtünmesi;
• (g) Cilt sürtünmesi ve gerilmesi;
• (h) İdrar ve dışkıdan cilt tahrişi;
• (i) Cilt yanıkları ve haşlanma; ve
• (j) Uygun olmayan hemşirelik bakımı.
• Kısa (saç) kıl ve ince deri (cilt) sahibi olan hayvanlar, özellikle güçsüzleştiklerinde dekübit ülserlerinin gelişmesine oldukça maruz kalırlar.
• Dermal dekübit ülseri ile sonuçlanabilecek bir diğer durum da dirsek higromasıdır.

Referanslar: 20 Hayvanlarda Dekübit Ülserler

Ref : 20 Decubitus Ulcers in Animals S.F. Swaim, R.R. Hanson Jr., and J.R. Coates https://www.vetmed.auburn.edu/

Deri hasarları

Derideki değişiklikler 2 çeşittir; Deride kılsız küçük bölgeler ve Lezyon/şişlik -2 cm ve daha büyük olanlar. yatak veya yatma yarası olarak değerlendirilmemeli ve diğer olası nedenler araştırılmalıdır.

Vücudun aynı bölgesindeki deri değişiklikleri farklı kategoridense tüm bu değişiklikler hesaba katılmalıdır. Hayvanın vücudunda her bir kategoriye ait 20 den fazla deri değişiklikleri varsa -Tüm deri bölgesi etkilenmişse > bir el büyüklüğünden fazla ise dikkatlice incelenmeli ve tasnif edilmelidir.

Kılsız bölgeler

• Deride kıl kaybı olan bölge
• Zarara uğramamış deri
• Parazitlerden dolayı derinin yoğun incelmesi
• Hiperkeratoz olması mümkün

Lezyon / şişlik:

• Yara ya da uyuz etkeninden kaynaklı hasarlı deri
• Ektoparazitlerden kaynaklı dermatitis,
• Tam yada kısmi kaydedilmiş yara başları
• Kulak lezyonları, kulak küpelerinin kaybından kaynaklı
• Normal duruma göre çevresinde belirgin şekilde artış