Gündelik hayatta az kelime kullanımı yaygındır fakat bu yanlış anlaşılma ve karmaşaya sebep olur.
Kelimeler doğru ve sağlam düşünebilmenin yolu, kavramları doğru algılamak ve birbirine karıştırmamaktır. Kelimeler anlam ve derinlikleri bu açıdan önemlidir. Bir kelimenin ne kadar derin geçmişi varsa, ifade ettiği kavram da o kadar oturmuştur.
Yeni kelimeler kavram karışıklığına müsaittir. Eski kelimelere yeni anlamlar yüklemek de kavram kargaşasına yol açabilir. Gerek yeni kelimeler, gerek eski kelimelere yüklenen yeni kavramlar ancak zaman içinde oturabilir.
Yukarıda yazdıklarımın konusu, dilin bizatihi kendisidir. Bu yazıda meseleye dili kullananlar açısından bakmak istiyorum.
Kelimeler ve onların ifade ettiği kavramlar ne kadar açık, ne kadar oturmuş olursa olsun, onları kullananlar dikkatli olmazlarsa yine kavram kargaşası ortaya çıkar. Bu sebeple dili kullanırken dikkatli olmak, kavramları birbirinden ayırmak zorundayız.
“Akraba” ve “hısım” kelimelerine bakalım. Mecaz anlamları bir yana akraba, “kan bağıyla birbirine bağlı olan kimseler” için kullanılır. Hısım ise “evlilik yoluyla birbirine bağlı olan kimseler” i anlatır. Dolayısıyla “kayın birader” için akraba kelimesini veya “dayı” için hısım kelimesini kullanmak doğru değildir.
Gündelik hayatta yanlış anlaşılma ve karmaşaya sebep olan kelimeler:
Örneğin:
A-B
- Adalet-Hukuk
- Ahlâk – Namus
- Araba- Otomobil
- Alçak- Çukur
- Akıl- Zeka
- Ampul- Lamba
- Aşk-Sevgi
- Ayak- Bacak
- Baş- Kafa
- Bayrak -Flama
- Başörtüsü – Türban
- Bütçe- Para
- Boy- Yükseklik
- Belge- Evrak
- Beğenmek-Hoşlanmak
C-D-E
- Camii -mescit
- Daire- Ev
- Daire- Rezidans
- Din- Ahlak
- Dışkı- Gübre
- Deneme- Tecrübe
- Eğitim- Öğretim
- Eşit-Adil
- Eğitim – Öğretim
- Eder- Tutar
- Ev- Villa
- Emniyet- Güvenlik
- Fiyat-Ücret
- Gezmek- Görmek
- Genişlik-En
- Hava- Gökyüzü
- İslam- Müslüman
- Kel- Dazlak
- Köylü- Çiftçi
- Kar- Kazanç
- Kazanç- Gelir
- Karın- Mide
- Kalınlık- Yükseklik
- Kadın- Bayan
- Laiklik- Dinsizlik
- Maliyet- Fiyat
- Mektep- Okul
- Noel- Yılbaşı
- Oyuncu- Sanatçı
- Otel – Motel
- Övün -Öğün
- Öğretmen- Hoca
- Örtünmek- Çarşafa bürünmek
- Pazarlama-Satış
- Plastik -kauçuk
- Psikolog- Psikiyatrist
- Paslanmaz – Galvaniz
- Rasyon-terkip
- Refah-Konfor
- Resim- Fotoğraf
- Suluk- Yalak
- Sap – Saman
- Saat- Zaman
- Sanatkar- Zanaatkar
- Söylemek – Anlatmak
- Sayı- Rakam
- Teker- Lastik
- Tırnak- Toynak
- Temiz hava- Saf oksijen
- Ucuz-Ekonomik
- Ürkmek- Korkmak
- Ücret- Maaş
- Ücret -Fiyat
- Basketbol oyuncusu uzun boylu olur-uzun boylular Basketbol oyuncusu olurlar.
- Uzun (boylu)-yüksek (boylu)
- Vakit- Saat
- Villa-Konak
- Varlık- zenginlik
- Yatak- Döşek
- Yem- Fabrika yemi
- Yerli – Milli
- Yıldırım – şimşek
- Yemek- Tüketmek
- Zaman- Vakit
- Zengin- Parası çok.