Kirlilik skoru puanlaması :Yapılan birçok araştırma, toplam verimlilik üzerine çevre faktörlerinin (bakım-besleme vb.) genetik faktörlerden daha etkili olduğunu göstermiştir. Özellikle süt sığırlarında refah göstergesinin belirtisi olan (Cleanness score ) hayvanın yaşam koşulları hakkında bilgi veren Kirlilik skoru puanlamasıdır.

İneklerde meme ile arka bacaklarda tarsal eklemden (bilek) tırnağa kadar olan kısımdaki kirlilik miktarına  göre puanlanarak, sürüde ortalama kirlilik skoru hesaplanmaktadır. Bazı ülkelerde, kalça kısmında ki kirlilikte, kirlilik skorlamasına dahil edilmektedir.

1= temiz, 2=  biraz kir, 3=  kirli veya 4= yapışmış kir ile çok kirli. Meme , göbek, bacak, uyluk ve arka temizlik için ayrı ayrı değerlendirilmelidir.

Kirli süt inekleri için risk faktörleri

Hayvanların kirlenmesi genellikle uzun vadeli bir etki olarak kabul edilir. Bu nedenle ahır düzeni, iç mekan iklimi, besleme rejimi gibi çiftlik yönetimi, fırçalara erişim gibi faktörler sığır temizliğini etkileyebilir.

Serbest durak sistemlerinde kirlilik skoru

İneklerin temizliği, hijyenik süt üretiminin elde edilmesi, ineklerin refahının sağlanması ve sürüde meme sağlığının sürdürülmesi açısından önemlidir. (Schreiner ve Ruegg, 2003 ; Munoz ve ark., 2008 ; Breen ve ark., 2009 ) . İneğin temizlik derecesi kesim sırasında termo regülasyonu ve hijyeni etkiler. İnek ne kadar kirliyse, ısı kaybı ve mezbahadaki hijyen tehlikesi o kadar büyük olur. Serbest duraklı barınaklarda hayvanların en kontamine vücut kısımları genellikle bacaklar, karın ve uyluklar iken, memeler sağımla bağlantılı olarak günlük olarak temizlendiğinden daha temizdir (Veissier ve diğerleri, 2004 ; Reneau ve diğerleri, 2005).).

Yönetim Faktörleri

Durak tasarımı:

Boyun ve baş korkuluklarının konumu ile birlikte durak uzunluğu ve genişliği, serbest durak temizliği için önemlidir. Durak tasarımı LİNK

Gübre doğrudan hayvanların üzerine sıçrayabileceğinden veya ineklerin tırnakları ile yatak alanına taşınabileceğinden, kirli bir sokak ineklerin kontaminasyonuna neden olabilir. Burada sıyırma sıklığının inek temizliği için önemli olduğu görülmüştür.

Serbest duraklı ahır tasarımı

Değişkenler: Serbest durak uzunluğu, genişliği. Boyun ve baş korkuluğu konumları. Arka kaldırım yüksekliği. Döş ( göğüs) tahtası yüksekliği ve konumu. Burun demiri (diş eti tahtası n = 59 sürüde bulunur). Durak tabanının arka kaldırıma karşı eğimi. Serbest durak tabanının yumuşaklığı (esneme oranı puanlanır) beton, kauçuk, şilte veya karışık döşeme ve altlıklar kullanılmaktadır.

Ahır Düzeni ve İnek Yoğunluğu

Ahır düzeni, serbest sıra sayısı ve çıkmaz sokak sayısı olarak kaydedildi (dar sokak uzunluğu >2  m ve 3  m’den dar ). Ayrıca sağım ineklerinin ana grubunda yer alan inek ve durak sayıları da kaydedildi.

Durak başına inek sayısı, kalça temizliği ile en yüksek ilişkiyi gösterdi; burada durak başına daha fazla inek, daha kirli kalçalar anlamına geliyordu

Gübre Kıvamı (dışkı)

Sokaklardaki Hughes (2001) ve Hulsen (2005)’ den uyarlanan gübre kıvamı, sıyırıcı yolunda yavaşça yürüyen gözlemciler tarafından değerlendirildi:

1. =  kuru, bulaşmamış inek izleri,
2. =gübre bulaşmış, ancak gözlemcinin çizme izi belirgin kalıyor ,
3. =  gübre bulaşmış ve düz ve gözlemcinin çizme izi kayboluyor ve
4. =  sıvı dışkı havuzları (“su gibi”).

İklim

Nispi hava nemi ( RH ) ve hava sıcaklığı (°C),  dijital bir higrometre (Kimo HD 100, Kimo Instruments, Montpon, Fransa; www.kimo.fr ) kullanılarak yem yatağının merkezinde zeminin 1.5 m üzerinde ölçülmüştür.

Bir inek canlı ağırlığının % 8’i kadar gübre (dışkı + idrar) üretir. İşletmede ortaya çıkacak atıkların yaratacağı çevresel sorunlar, çevre mevzuatı çerçevesinde işletme kurulumunda ciddiyetle ele alınmalıdır.

Ülkemizde süt sığırcılığı işletmelerinde ( 2016 yılında yapılan geniş çaplı araştırmalarda)

• Hayvanların yatma, dinlenme alanlarında kuruluk ve yumuşaklık sağlayan altlık kullanımında ciddi oranda sorunlar bulunmaktadır.
• Süt işlemelerindeki ineklerin vücutlarının kabul edilemez düzeyde kirli olduğu (% 70’lere varan).
• Bu nedenle de ayak, meme ve üreme sağlığı ile sağım hijyeni sorunlarına sıklıkla yol açtığı gözlemlenmektedir.